Stres dobry i stres zły

   

Stres towarzyszy dziś niemal każdej osobie przez większość czasu.  Z fizjologicznego punktu widzenia, stres miał nam ratować życie w nagłych i ciężkich sytuacjach tj. atak drapieżnika. Niestety dziś reakcja „uciekaj albo walcz” uruchamiana jest zdecydowanie za często i to w sytuacjach, które wcale tego nie wymagają – w kolejce w hipermarkecie, w pracy, w domu, często nie są to chwile a godziny życia w permanentnym stresie. O ile krótkotrwały stres działa na nas motywująco i wzmacniająco o tyle przewlekły prowadzi do wielu zaburzeń.

 Jak działa stres? W stresie pobudzone zostają ciała migdałowate, wydziela się adrenalina i noradrenalina, uruchamia się także oś podwgórze-przysadka-nadnercza, czego efektem jest wytwarzanie kortyzolu. To właśnie kortyzol ma łatkę – hormonu stresu, któremu przypisuje się winę za całe zło. Troszeczkę niesłusznie. Sam w sobie kortyzol ma właściwości antyzapalne, wydzielany okazjonalnie pobudza także produkcję dysmutazy ponadtlenkowej, która jest silnym antyoksydantem. Przy niskiej podaży węglowodanów – kortyzol może mieć działanie odchudzające (przy wysokiej niestety – często odwrotnie). Krótkie stresory czynią człowieka silniejszym i bardziej odpornym. Ćwiczenia fizyczne także mogą działać jako takie „dobre stresory”, ale oczywiście wszystko z umiarem. Krótkie stresory podbijają poziom dopaminy, co działa na nas motywująco.

Problem się pojawia, gdy stres działa przewlekle. Może to być bardzo stresująca praca – codziennie przez 5 dni w tygodniu, przez 8h czujemy się zestresowani (w domu z kolei często myślimy o tym co nas czeka w pracy). Stresorem jest także – brak czasu dla siebie, brak snu, stany zapalne, za mało wody, nadwyżka kcal z pożywienia, długotrwałe niedobory składników odżywczych, toksyny, metale ciężkie, infekcje i wiele innych. Przewlekle nadaktywna oś HPA będzie skutkować powstawaniem wielu zaburzeń:

·         Trawienie będzie osłabione – w stresie mamy zmniejszone wydzielanie kwasu solnego oraz enzymów trawiennych

·         Ciśnienie krwi będzie podwyższone, gdy jednak stresor trwa długo może dojść do niedociśnienia

·         Produkcja hormonów jest osłabiona – poziomy hormonów płciowych spadają – płodność w stresie nie jest nam potrzebna – mamy przetrwać, będzie to skutkować także utratą libido

·         Osłabiona produkcja IGF-1 i GH – regeneracja tkanek będzie także utrudniona

·         Rozregulowany rytm dobowy – kortyzol powinien być wydzielany wg określonego schematu w ciągu dnia – ciągły stres będzie to zaburzać – z rozregulowanym rytmem powiązano już wiele chorób nowotworowych, autoimmunologicznych czy psychicznych tj. choroba dwubiegunowa

·         Stres hamuje układ odpornościowy – > często prowadzi do przewagi Th2

·         Hamuje komórki NK -> zwiększa ryzyko chorób nowotworowych

·         Niski poziom hormonów tarczycy

·         Chroniczny stres może prowadzić do oporności na GABA – neuroprzekaźnik wyciszający, relaksujący,  niezbędny do zdrowego i mocnego snu

·         Kortyzol zwiększa poziom glutaminianu – neuroprzekaźnika pobudzającego

·         Stres zmniejsza poziom BDNF – czynnika niezbędnego do powstawania nowych połączeń nerwowych o działaniu antylękowym i antydepresyjnym

·         Stres zwiększa poziom glukozy i insuliny

·         Hamuje możliwość palenia tkanki tłuszczowej

·         Zwiększa poziom trój glicerydów

·         Długi stres prowadzi do obniżonego poziomu dopaminy i acetylocholiny

·         Stres wyczerpuje ważne minerały – zwłaszcza potas (działa jak diuretyk), magnez (zwiększona praca COMT) i wapń (poprzez konkurencje kortyzolu z aldosteronem) oraz cynk

·         Kortyzol hamuje produkcję ochronnej warstwy tłuszczowej skóry – będzie bardziej sucha i podatna na uszkodzenia

·         Nadmierna produkcja kortyzolu hamuje powstawanie kolagenu

·         Kortyzol hamuje produkcję białek

Najgorsza sytuacja ma miejsce jednak, kiedy nadmiernie rośnie produkcja CRH, wówczas:

·         Komórki tuczne są nadaktywne, co prowadzi do uwalniania histaminy – ta zaś może prowadzić pośrednio do rozwoju autoimmunologii poprzez zablokowanie działania limfocytów Treg

·         Może dojść do zwiększonej przepuszczalności BBB oraz bariery jelitowej

·         Problemy jelitowe będą nasilone – biegunki, zaparcia, wzdęcia

·         Może sprzyjać rozwojowi SIBO – wysoki CRH to zaburzony potencjał bioelektryczny

·         Będą problemy z płodnością

·         Pojawią się stany lękowe, bezsenność, coraz mniejsza odporność na stres

·         Stany zapalne – te zaś mogą doprowadzić do depresji i problemów z wagą (IO)

·         Mogą wystąpić problemy z pamięcią i koncentracją

·         CRH redukuje receptory dla naturalnych canabidoidów

·         CRH skraca fazę snu długofalowego – tego podczas którego nasz mózg odpoczywa i organizm się regeneruje (w niej wydziela się m.in. hormon wzrostu)

·         Mogą pojawić się problemy skórne – CRH zwiększa produkcję sebum

·         Włosy będą cieńsze i będą wypadać – CRH obniża poziom VEGF, który promuje wzrost włosów

·         CRH obniża progesteron

·         Zwiększa za to prolaktynę

Nadmierna produkcja CRH może być związana z przewlekłym stresorem – kortyzol hamuje uwalnianie CRH przez podwzgórze, jednak nadmiar krążącego kortyzolu może stymulować uwalnianie CRH z ciał migdałowatych – co będzie skutkowało większym pobudzeniem, bezsennością i stanami lękowymi.  Wysoki poziom kortyzol może z czasem prowadzić do oporności tkanek na ten hormon.

Z poziomu mitochondriów stresorem jest każdy czynnik, który kradnie elektrony – tak zwany wolny rodnik. Poprzez zabieranie elektronów – wolne rodniki uruchamiają całą kaskadę reakcji, która ma na celu zapewnić nam przetrwanie. Gdy wolne rodniki atakują nasze mitochondria – te wywalają puryny na zewnątrz – ATP, ADP, AMP – co sygnalizuje zagrożenie. Sygnalizacja purynergiczna może uruchomić nadprodukcje kortyzolu niezależnie od sygnałów z podwzgórza. Nadmiar kortyzolu jednak prędzej czy później pobudzi ciała migdałowate do nadprodukcji CRH. Uwaga! Stres psychologiczny może także przyczyniać się do uwalniania wolnych rodników – zwiększa poziom oksydazy NADPH.

Słaba odporność stres to często udział wielu czynników na raz. Mało snu, stres w pracy, kiepska dieta – to wszystko sprawia, że mamy coraz słabszy układ odpornościowy. Wówczas łapiemy wszystkie możliwe infekcje – organizm zamiast walczyć w nimi zajmuje się eliminacją toksyn, próbuje poskładać wszystko do kupy. Przewlekłe infekcje to dziś kolejna plaga – jest to niewątpliwie jeden z większych stresorów, niestety wielu pacjentów często latami nie zdaje sobie sprawy z nich i żyje latami cierpiąc na bezsenność, depresję i inne choroby związane z przewlekłym stanem zapalnym. Niedobory z kolei często wiążą się z niemożliwością „dokończenia walki”. Podwyższone makrofagi czy eozynofile, podwyższone lub obniżone limfocyty, bardzo niska ferrytyna, wysoko OB., CRP to tylko niektóre czynniki wskazujące na przewlekłe infekcje.

Jak uregulować pracę osi HPA?

·         Wysypiaj się – śpij min 7-8h – najlepiej nie chodź spać później niż 23

·         Pij wodę! Minimum 1,5l dziennie

·         Zadbaj o zdrową, jak najmniej przetworzoną dietę

·         Znajdź szczęście J

·         Znajdź pasję

·         Rób rzeczy, które sprawiają Ci radość

·         Wychodź na słońce

·         Spotykaj się z pozytywnymi ludźmi

·         Medytuj

·         Stosuj różne techniki relaksacyjne

·         Uzupełnij niedobory (indywidualnie)

·         Doraźnie pomóc mogą adaptogeny tj. Ashwaghanda, Holy Basil, Różeniec górski.

·         Czasem trzeba temat podążyć bardziej – np. poszukać infekcji, pasożytów itp.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4348185/ 

http://www.pnas.org/content/109/16/5995 

http://gut.bmj.com/content/42/6/845.full 

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24153250 

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20829625

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16024125 

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4028159/ 

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23320850